Wole to powiększenie to najprościej mówiąc powiększenie części lub całej tarczycy. W miarę wzrostu wola mogą pojawiać się w jego obrębie guzki, wówczas taki stan nazywany jest wolem guzkowym. Wole guzkowe jest dość częstym schorzeniem, dotykającym ok. 8% polskiej populacji, aż dziesięciokrotnie częściej spotykane jest u kobiet.

Ze względu na oddziaływanie wola guzkowego na tarczyce wyróżnia się

• Wole guzkowe toksyczne – guzki wydzielają wówczas miejscowo hormony tarczycy, a ich wydzielanie nie podlega kontroli TSH i przysadki mózgowej. Przyczynia się to do rozwoju objawów nadczynności tarczycy
• Wole guzkowe nietoksyczne, nazywane też obojętnym – guzki nie wydzielają hormonów tarczycy, a wywoływane przez nie objawy wynikają wyłącznie z miejscowego wzrostu np. ucisk w okolicy szyi czy powiększenie tarczyc

Do głównej przyczyny powstania wola guzkowego zarówno toksycznego jak i obojętnego należy niedobór jodu. Do powstania wola guzkowego przyczynia się również ekspozycja na dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące, czy predyspozycje genetyczne.

Najczęściej występującym objawem w przypadku wola guzkowego jest powiększenie obwodu szyi, spowodowane przerostem tarczycy. Może to wywoływać inne objawy takie jak zaburzenia połykania, duszność czy ucisk w obrębie szyi. U mężczyzn z wolem guzowatym występuje również tak zwany objaw zbyt ciasnego kołnierzyka, spowodowany powiększeniem obwodu szyi. W przypadku dużego wola, najczęściej toksycznego wystąpić może również chrypa spowodowana uciskiem na nerw krtaniowy wsteczny. W obrębie powiększonej tarczycy mogą także występować wyczuwalne guzki.

Co odróżnia wole guzkowe toksyczne od obojętnych to ich aktywność hormonalna. Wole guzkowe toksyczne wydzielają hormony tarczycy w ilości przewyższającej potrzeby organizmu, co prowadzi do rozwinięcia objawów nadczynności tarczycy. Należą do nich:

• Drażliwość, nadmierne pobudzenie, bezsenność
• Wzmożona potliwość skóry, nietolerancja wysokich temperatur
• Utrata masy ciała
• Zwiększony apetyt
• Drżenie rąk
• Biegunki
• Kołatanie serca
• Zburzenia miesiączkowania u kobiet

Diagnozę ustala się na podstawie badania lekarskiego, polegającego na badaniu palpacyjnym (przez dotyk) tarczycy, dzięki temu możliwa jest wstępna ocena wola guzkowego. Badaniami dodatkowymi wykonywanymi w celu diagnozy wola guzkowego jest USG tarczycy, które pozwala na ocenę wielkości, położenia, wewnętrznej struktury oraz cech złośliwości guzków tarczycy. Zalecane jest również wykonanie badań laboratoryjnych z krwi żylnej – TSH, FT3 i FT4, w celu określenia, czy wole guzkowe jest wolem obojętnym czy toksycznym. W przypadku wola toksycznego stwierdza się obniżenie TSH i wzrost FT3 i FT4, wole obojętne nie wpływa na poziom hormonów tarczycy.

Na zdjęciu: palpacyjne badanie tarczycy

Scyntygrafia tarczycy jest przydatnym badaniem w przypadku wola guzkowego toksycznego, pozwala na ocenę aktywności hormonalnej guzka i kwalifikację do leczenia jodem promieniotwórczym.

W niektórych sytuacjach wole guzkowe wymaga wykonania biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej, w celu oceny guzka pod mikroskopem i wykluczenie ewentualnych zmian o charakterze nowotworowym.

Metody leczenia różnią się w zależności od tego, czy mamy do czynienia z wolem guzkowym obojętnym, czy toksycznym.

W leczeniu wola obojętnego możliwe jest wdrożenie postawy wyczekującej. Oznacza ona obserwację i badanie USG wykonywane w początkowym okresie co 6-12 miesięcy. W późniejszym etapie, jeśli wole nie powiększa się, badania kontrolne można wykonywać rzadziej, ale nie należy ich pomijać. Metoda leczenia polegająca na obserwacji i częstej kontroli zmian możliwa jest tylko wówczas, kiedy ani biopsja aspiracyjna cienkoigłowa ani objawy nie nasuwają podejrzenia raka tarczycy.

W przypadku dużego wola obojętnego, uciskającego na drogi oddechowe i utrudniające prawidłowe oddychanie, a także dużych guzków > 4 cm obecnych w tarczycy zalecane jest przeprowadzenie zabiegu operacyjnego. Zakres operacji uzależniony jest od stanu chorego oraz wielkości zmian w tarczycy.

Jeśli istnieją przeciwskazania do operacji, a wole jest duże możliwe jest włączenie terapii jodem promieniotwórczym. Leczenie ma na celu zmniejszenie objętości wola, zazwyczaj podczas tej terapii można uzyskać zmniejszenie jego objętości o ok. 40%.

Leczenie wola guzkowego toksycznego polega na połączeniu leczenia farmakologicznego, czyli przyjmowanie leków hamujących syntezę i uwalnianie hormonów tarczycy doustnie. Ma to na celu obniżenie stężenia hormonów tarczycy do prawidłowego poziomu i zminimalizowanie objawów nadczynności tarczycy.

Niezbędne w leczeniu wola toksycznego jest jednak leczenie radykalne – chirurgiczne lub za pomocą jodu promieniotwórczego. Wybór metody uzależniony jest od indywidualnego przypadku.

Powrót do spisu treści