Nadczynność tarczycy, fachowo nazywana hipertyreozą, jest stanem zwiększonego wydzielania hormonów tarczycy, znacznie przekraczające zapotrzebowanie organizmu. Jest to jedno z najczęstszych schorzeń endokrynologicznych, dotyka ok. 1-2% populacji. Najczęściej chorują młode kobiety w wieku 20-40 lat.

Występuje wiele przyczyn nadczynności tarczycy. Do najczęściej występujących należy choroba Gravesa Basedowa i obecność guzków tarczycy – pojedynczych guzków autonomicznych i wola guzkowego toksycznego. Rzadsze przyczyny to polekowa nadczynność tarczycy – występuje po stosowaniu amiodaronu, leczenia jodem lub przedawkowania hormonów tarczycy, poporodowa nadczynność tarczycy, czy choroby zapalne – podostre zapalenie tarczycy de Quervaina i ostra faza choroby Hashimoto tzw. hashitoxicosis.

Choroba Gravesa Basedowa to choroba autoimmunologiczna, czyli polegająca na aktywowaniu odpowiedzi immunologicznej przeciwko własnym tkankom. W przypadku tej choroby antygenem, przeciwko któremu skierowana jest odpowiedź immunologiczna organizmu jest receptor TSH występujący w tarczycy. Odpowiedź immunologiczna polega na produkcji swoistych przeciwciał przeciwko antygenom, w tym przypadku przeciwko receptorowi TSH. W wyniku tego receptor TSH jest nadmiernie pobudzany, co powoduje wydzielanie hormonów tarczycy w ilości przekraczającej zapotrzebowanie organizmu. Finalnie dochodzi do rozwinięcia objawów nadczynności tarczycy.

Wole guzkowe toksyczne polegają na rozroście guzkowym tarczycy. Powstałe guzki wydzielają hormony tarczycy w sposób niezależny od wydzielanego przez przysadkę mózgową i kontrolującego funkcjonowanie tarczycy TSH. W przypadku tej choroby część miąższu tarczycy „wymyka się spod kontroli” przysadki mózgowej i wydziela hormony w ilości większej niż jest to potrzebne organizmowi, wywołując objawy nadczynności tarczycy.

Hormony tarczycy wpływają bezpośrednio na regulację tempa metabolizmu. W przypadku ich , nadmiaru metabolizm ulega przyspieszeniu, powodując niekiedy bardzo uciążliwe objawy.

Do objawów ogólnych nadczynności tarczycy należy drażliwość, niepokój, drżenie rąk, utrata masy ciała i zła tolerancja wysokich temperatur.

Charakterystycznymi objawami dla nadczynności tarczycy są objawy oczne – m.in. rzadkie mruganie, nazywane w medycynie objawem Stellwaga, wytrzeszcz gałek ocznych, łzawienie i suchość oka. Kolejnym charakterystycznym objawem są zmiany w obrębie szyi – powiększenie jej obwodu i uczucie ucisku.

Dodatkowo występuje wzmożona potliwość, łatwo wypadające cienkie włosy, łamliwe paznokcie. Ze strony układu krążenia i układu oddechowego często występuje szybka akcja serca oraz duszność, a także ze strony układu pokarmowego – biegunki. Kobiety często zgłaszają rzadkie miesiączki oraz zmniejszenie libido.

Potwierdzenie nadczynności tarczycy wymaga wykonania badań laboratoryjnych – TSH, oraz stężenia wolnych hormonów tarczycy, czyli FT3 i FT4. Nadczynność tarczycy może być stwierdzona, jeśli poziom TSH jest niski, a poziom FT3 i FT4 wysoki.

W dalszej kolejności należy poszukiwać przyczyny nadczynności tarczycy – w tym celu wykonuje się inne badania laboratoryjne – przeciwciała anty-TSHR, anty-TPO i anty-TG. Dzięki oznaczeniu tych przeciwciał możliwe jest potwierdzenie lub wykluczenie choroby Gravesa Basedowa. Badania obrazowe są pomocne przy diagnozowaniu zmian ogniskowych w obrębie tarczycy. W przypadku stwierdzenia zmiany ogniskowej w USG niekiedy konieczne jest wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC), czyli pobranie fragmentu guzka i jego ocena pod mikroskopem, w celu wykluczenia procesu nowotworowego.

Istnieją 3 główne metody leczenia nadczynności tarczycy. Mogą one być stosowane pojedynczo lub w połączeniu, w zależności od stanu pacjenta i jego dolegliwości. Metodę leczenia ustala lekarz na podstawie objawów, wywiadu chorobowego i przyczyny nadczynności.

Pierwszą metodą jest stosowanie leków w postaci doustnych tabletek, nazywanych tyreostatykami. Zadaniem tych leków jest hamowanie produkcji hormonów tarczycy, efekt terapeutyczny osiąga się po ok. 2 tygodniach, wtedy objawy powinny stopniowo ustępować. Wspomagająco stosuje się również leki z grupy B-blokerów. Nie stanowią one leczenia przyczynowego, ponieważ nie hamują produkcji hormonów tarczycy, ale znoszą nieprzyjemne objawy takie jak drżenie rąk i kołatanie serca.

Drugą metodą jest leczenie jodem promieniotwórczym. Komórki tarczycy mają zdolność wychwytu jodu, a jednorazowe podanie jodu promieniotwórczego powoduje nieodwracalne ich uszkodzenie. W efekcie po kilku miesiącach poziom hormonów tarczycy we krwi ulega obniżeniu. Niekiedy wystąpić może niedoczynność tarczycy, nie jest to jednak działanie niepożądane leczenia, a dowód na skuteczność terapii. Przy leczeniu jodem promieniotwórczym należy przestrzegać zasad przekazanych przez lekarza. Tej formy terapii nie należy stosować u kobiet w ciąży i karmiących piersią, a przez tydzień po podaniu należy unikać kontaktu z małymi dziećmi i kobietami w ciąży. Zaleca się również, by przez 6 miesięcy od zakończenia leczenia kobiety nie zachodziły w ciąże.

Radykalną metodą leczenia nadczynności tarczycy jest jej chirurgiczne usunięcie, czyli strumektomia. Wykonuje się ją szczególnie w przypadku wystąpienia nowotworu tarczycy, lub w sytuacji gdy bardzo powiększona tarczyca uciska na tchawicę uniemożliwiając oddychanie. Pacjent po strumektomii wymaga doustnego przyjmowania hormonów tarczycy do końca życia.

Nieleczona nadczynność tarczycy może spowodować zagrażający życiu przełom tarczycowy. Powoduje on wystąpienie gorączki, pobudzenia, drgawek, zaburzeń rytmu serca i wstrząsu. Jest to stan wymagający pilnej interwencji lekarskiej.

Nadczynność tarczycy jest chorobą o uciążliwych objawach i może dawać ciężkie powikłania w postaci przełomu tarczycowego. Istnieją jednak skuteczne metody jej leczenia, dlatego w przypadku wystąpienia niepokojących objawów takich jak spadek masy ciała, drażliwość, drżenie rąk, warto zgłosić się do lekarza w celu podjęcia diagnostyki nadczynności tarczycy.

Powrót do spisu treści