Zapalenia tarczycy są zróżnicowaną grupą chorób tarczycy. W zależności od rodzaju zapalenia możemy wyróżnić różnorodne objawy oraz przebieg choroby – od przewlekłego, w którym objawy narastają powoli, aż do ostrego, który wymaga pilnej interwencji lekarskiej. Zapalenia tarczycy różnią się między sobą także przyczyną i czynnikiem sprawczym – w niektórych przypadkach spowodowane są procesem autoimmunologicznym, czyli takim, w którym układ odpornościowy w nieprawidłowy sposób rozpoznaje tkanki własne organizmu i niszczy je, traktując jak „intruza”, w niektórych czynnikiem sprawczym mogą być wirusy, lub bakterie.

Istnieje wiele klasyfikacji zapaleń tarczycy, najprostszym z nich wydaje się być podział ze względu na przebieg choroby. Wyróżniamy w nim zapalenia ostre, podostre i przewlekłe, wśród nich najczęściej występują zapalenia przewlekłe.

Sztandarowym przykładem przewlekłego zapalenia tarczycy jest choroba Hashimoto, nazywana także przewlekłym autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Jest to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, częściej występująca u kobiet. Bardziej narażone na rozwinięcie choroby Hashimoto są też osoby cierpiące na inne choroby autoimmunologiczne takie jak cukrzyca typu 1, czy reumatoidalne zapalenie stawów.

W prawidłowych warunkach układ odpornościowy ma za zadanie ochronę organizmu przed patogenami, takimi jak wirusy, bakterie, czy grzyby. Możliwe jest to dzięki produkcji przeciwciał odpornościowych. W wyniku nieprawidłowego pobudzenia układu immunologicznego w przebiegu choroby Hashimoto dochodzi do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko własnej tarczycy. Skutkuje to rozwinięciem przewlekłego zapalenia, które powoli i stopniowo prowadzi do zniszczenia miąższu tarczycy, a w efekcie doprowadza do niedoboru hormonów tarczycy i rozwinięcia objawów niedoczynności tego gruczołu.

W celu rozpoznania choroby Hashimoto należy wykonać badania laboratoryjne z krwi żylnej – TSH, FT3, FT4 oraz przeciwciała anty-TPO lub anty-TG. Charakterystyczne dla tej choroby jest wysokie miano przeciwciał anty-TPO i anty-TG. W przypadku występowania jawnej niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto obserwuje się także niski poziom wolnych hormonów tarczycy FT3 i FT4 oraz wysoki poziom TSH.

Więcej na temat choroby Hashimoto znajdziesz w tym artykule.

Pozostałe przewlekłe zapalenia tarczycy to grupa zapaleń spowodowana zażywaniem leków – interferonu alfa oraz amiodaronu, a także choroba Riedla czyli włókniejące zapalenie tarczycy.

Choroba Riedla rozwija się bardzo powoli i stopniowo prowadzi do włóknienia tkanek tarczycy, a dalszym etapie tkanek całej szyi. Jest rzadką, ale groźną chorobą, ponieważ może powodować silne duszności związane z uciskiem zwłókniałych tkanek na krtań i tchawicę. Przyczyna choroby Riedla nie została do tej pory poznana.

Podostre zapalenie tarczycy to inaczej choroba de Quervaina. Przyczyną podostrego zapalenia tarczycy jest prawdopodobnie infekcja wirusowa, wystepuje ona najczęściej u ludzi z predyspozycją genetyczną do rozwoju tej choroby.

Choroba de Quervaina poprzedzona jest najczęściej zakażeniem górnych dróg oddechowych o etiologii wirusowej, przyczynić do jej rozwoju mogą się też wirusy świnki i odry, a także wirus EBV wywołujący mononukleozę zakaźną.

Przebieg choroby de Quervaina jest bardzo charakterystyczny i typowo składa się z 4 faz.

Faza 1 następuje ok 2-8 tygodni po infekcji wirusowej. Dominuje w niej bolesny obrzęk okolicy tarczycy i ból szyi promieniujący do uszu i żuchwy, nasilający się przy ruchach głowy. Objawom towarzyszy także gorączka. W przebiegu I fazy następuje uszkodzenie miąższu tarczycy, a następnie uwolnienie magazynowanych w gruczole hormonów tarczycy do krwioobiegu. Powoduje to przejściowy wzrost poziomu hormonów tarczycy we krwi i rozwinięcie przemijającej nadczynności tarczycy. Objawy nadczynności tarczycy w chorobie de Quervaina nie są jednak bardzo nasilone, zwykle występuje tylko gorsze ogólne samopoczucie. Po upływie kilku tygodni objawy ustępują samoistnie, a stężenie hormonów tarczycy we krwi normalizuje się, rozpoczynając fazę II choroby. Faza ta charakteruje się brakiem objawów oraz prawidłową czynnością tarczycy. Może trwać kilka tygodni, u niektórych pacjentów kolejne fazy już nie występują i choroba na tym etapie zostaje uznana za wyleczoną.

Faza 3 jest efektem uszkodzenia miąższu tarczycy w fazie 1. Występuje niedoczynność tarczycy, ponieważ osłabiony gruczoł nie jest w stanie pokryć zapotrzebowania organizmu na hormony. Dominującymi objawami są wówczas osłabienie, senność i apatia, jednak stan ten po kilku tygodniach przemija. Przewlekła niedoczynność tarczyca w przebiegu choroby de Quervaina jest sytuacją niezwykle rzadką. Faza 4 jest fazą ustępowania objawów i normalizacji stężenia hormonów tarczycy.

Diagnostyka choroby de Quervaina polega przede wszystkim na wywiadzie i badaniu lekarskim. Zwykle stwierdza się w nim powiększoną i bolesną tarczycę. Potwierdzenie rozpoznania uzyskuje się poprzez wykonanie badań laboratoryjnych – ważna jest ocena poziomu markerów zapalenia, czyli badania OB. I CRP, które w chorobie de Quervaina są zdecydowanie podwyższone.

Niekiedy diagnostyka wymaga wykonania scyntygrafii tarczycy, czyli badania z użyciem izotopu jodu w celu oceny możliwości wychwytu jodu przez tarczycę. W zależności od fazy choroby jodochwytność tarczycy zmienia się. W fazie 1 i 2 jest niska, w 3 wysoka, natomiast do prawidłowego poziomu powraca dopiero w fazie 4.

Leczenie choroby de Quervaina jest uzależnione od jej fazy. W fazie 1 najistotniejsze jest zwalczenie bólu i gorączki, w tym celu zwykle stosowane są leki przeciwbólowe – najczęściej kwas acetylosalicylowy, czyli aspiryna. W celu złagodzenia objawów nadczynności tarczycy stosuje się B-blokery, które zmniejszają uczucie kołatania serca i drżenie. Nie zaleca się jednak przyjmowania tyreostatyków, czyli leków stosowanych w nadczynności tarczycy. W fazie niedoczynności tarczycy, czyli fazie 3 konieczne może być przyjmowanie hormonów tarczycy doustnie.

Wyleczenie następuje po ok. 4-6 miesiącach, wtedy tarczyca powraca do pełni sprawności i nie wymaga dalszego leczenia. U niewielkiego odsetka pacjentów niedoczynność tarczycy przechodzi w fazę przewlekłą, wtedy wymagana jest substytucja hormonów tarczycy w formie doustnej do końca życia.

Przyczyną ostrego zapalenia tarczycy jest najczęściej infekcja bakteryjna w obrębie gruczołu. Jest to rzadkie schorzenie. Do zakażenia dochodzi najczęściej wskutek przejścia infekcji z sąsiednich tkanek i narządów. Czynnikiem wywołującym infekcje są paciorkowce i gronkowce.

W przebiegu ostrego zapalenia tarczycy występuje gorączka, obrzęk tarczycy i powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, w obrębie tarczycy może tworzyć się ropień. Funkcja tarczycy zwykle nie jest zaburzona, a poziom hormonów tarczycy we krwi pozostaje w normie. Ostre zapalenie tarczycy wymaga pilnej interwencji lekarskiej i podawania antybiotyków w warunkach szpitalnych. Często potrzebne jest także chirurgiczne opracowanie powstałego ropnia.

Zapalenia tarczycy w zależności od ich rodzaju mogą mieć bardzo różny przebieg, dlatego jeśli zaobserwujesz u siebie niepokojące objawy, takie jak ból okolicy szyi, gorączkę, czy objawy niedoczynności tarczycy, czyli senność, apatię, zaparcia i przybieranie na wadze skonsultuj się z lekarzem, który przeprowadzi diagnostykę i zaplanuje odpowiednie leczenie.

Powrót do spisu treści