Choroba Gravesa Basedowa jest chorobą autoimmunologiczną prowadzącą do rozwinięcia objawów nadczynności tarczycy.

Prawidłowo funkcjonujący organizm posiada szereg mechanizmów chroniących go przed działaniem patogenów takich jak wirusy, bakterie czy grzyby. Jednym z nich jest tworzenie przeciwciał, czyli białek mających zdolność rozpoznawania i niszczenia antygenów. W chorobie Gravesa Basedowa układ odpornościowy błędnie rozpoznaje receptory występujące w tarczycy (fachowo nazywane receptorami TSH) jako szkodliwe dla organizmu. Rozpoczyna więc produkcję przeciwciał przeciwko receptorom TSH, nazywane przeciwciałami anty-TSHR, które łącząc się z receptorem powoduje jego nadmierne pobudzenie, a w efekcie wzmożone wydzielanie hormonów tarczycy. Finalnie prowadzi to do rozwinięcia objawów nadczynności tarczycy, ale także do zwiększenia masy gruczołu i jego unaczynienia.

Przyczyna wystąpienia choroby Gravesa Basedowa nie jest do końca wyjaśniona, wyodrębniono natomiast czynniki ryzyka, które mogą wpływać na wystąpienie tej choroby. Należy do nich wspomniana już płeć żeńska, ale także silne reakcje stresowe. Wykazano, że w sytuacji bardzo silnego stresu mogą ujawnić się objawy nadczynności tarczycy u osób predysponowanych do wystąpienia choroby Gravesa Basedowa. Współistnienie innych chorób autoimmunologicznych również zwiększa ryzyko wystąpienia choroby Gravesa Basedowa. Należy do nich m.in. cukrzyca typu 1, bielactwo czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Objawy choroby Gravesa Basedowa można podzielić na objawy typowe dla nadczynności tarczycy oraz charakterystyczne dla choroby Gravesa Basedowa.

Do typowych objawów nadczynności tarczycy należy

• Drażliwość, nadmierne pobudzenie, bezsenność
• Wzmożona potliwość skóry, nietolerancja wysokich temperatur
• Utrata masy ciała
• Zwiększony apetyt
• Drżenie rąk
• Biegunki
• Kołatanie serca
• Zburzenia miesiączkowania u kobiet

Do charakterystycznych objawów choroby Gravesa Basedowa należy powstanie wola, czyli powiększenie tarczycy. W praktyce objawia się to jako powiększenie obwodu szyi, a w przypadku dużego rozrostu gruczołu mogą wystąpić trudności w połykaniu i ucisk w okolicy szyi. Więcej o wolach tarczycy przeczytasz w tym artykule. W chorobie Gravesa Basedowa wole jest miękkie i równomiernie powiększone. Podczas badania tarczycy przez lekarza można zaobserwować tętnienie gruczołu oraz szmer naczyniowy nad tarczycą badany poprzez przyłożenie stetoskopu w okolicę szyi. Jest to związane ze zwiększeniem unaczynienia pod wpływem procesów autoimmunologicznych toczących się w tarczycy.

Kolejnym charakterystycznym objawem choroby Gravesa Basedowa to orbitopatia tarczycowa. Jest to zespół objawów ocznych spowodowanych procesem autoimmunologicznym, który w przebiegu choroby Gravesa Basedowa toczy się nie tylko w obrębie tarczycy, ale też tkanek miękkich oczodołu. W wyniku tego procesu rozwija się stan zapalny w obrębie tkanki tłuszczowej i mięśni oka. Początkowo powoduje on obrzęk, a w dalszym przebiegu zwłóknienie oraz zajęcie mięśni okoruchowych. Finalnie doprowadza do wytrzeszczu, podwójnego widzenia, uszkodzenia rogówki, światłowstrętu, a w przypadku długotrwałej, nieleczonej orbitopatii może doprowadzić do uszkodzenia wzroku.

Kolejnym charakterystycznym objawem jest obrzęk przedgoleniowy. Polega on na gromadzeniu się substancji śluzowatych w obrębie podudzi, co powoduje obrzęk.

Jednym z najrzadszych, ale bardzo charakterystycznych dla choroby Gravesa Basedowa objawów jest akropachia tarczycowa, czyli obrzęk palców z towarzyszącym mu pogrubieniem kości.

Diagnostykę choroby Gravesa Basedowa rozpoczyna się od badania lekarskiego. Lekarz na jego podstawie może potwierdzić występowanie charakterystycznych dla tej choroby objawów.

Potwierdzenie diagnozy następuje po wykonaniu badania laboratoryjnych z krwi żylnej – TSH, FT3 i FT4. W przypadku nadczynności tarczycy TSH jest obniżone, a FT3 i FT4 podwyższone. W następnej kolejności oznaczane jest miano przeciwciał anty-TRAB, ich podwyższone miano potwierdza diagnozę choroby Gravesa Basedowa. Niekiedy przydatne jest również wykonanie USG tarczycy.

Leczenie choroby Gravesa Basedowa jest leczeniem objawowym, polegającym na minimalizowaniu objawów nadczynności tarczycy.

Istnieje wiele metod leczenia, do których należą:

• leczenie farmakologiczne
• leczenie jodem promieniotwórczym
• leczenie operacyjne

Leczenie farmakologiczne, polegające na stosowaniu leków hamujących syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy, nazywanych tyreostatykami. Optymalny czas leczenia farmakologicznego to 18 miesięcy. Celem leczenia jest uzyskanie trwałej remisji choroby, czyli wyrównania poziomu hormonów tarczycy, oraz obniżenia miana przeciwciał anty-TRAB. Poza leczeniem tyreostatycznym możliwe jest włączenie leków z grupy B-blokerów w celu minimalizowania uciążliwych objawów nadczynności tarczycy takich jak drżenie i kołatanie serca.

Jest to preferowana radykalna metoda leczenia choroby Gravesa Basedowa, stosowana również w przypadku niepowodzenia terapii farmakologicznej. Leczenie ma na celu częściowe uszkodzenie komórek tarczycy odpowiedzialnych za objawy nadczynności. Radioaktywny jod podawany jest w formie doustnej kapsułki. Jod wychwytywany jest przez tarczycę, promieniowanie emitowane przez radioaktywny izotop powoduje częściowe niszczenie komórek tarczycy, a w efekcie hamowanie wydzielania hormonów i minimalizowanie objawów nadczynności tarczycy. U 75% pacjentów z chorobą Gravesa Basedowa wystarcza jednokrotne podanie radioaktywnego jodu, u pozostałej części terapie należy powtórzyć po 6 miesiącach. Niezwykle ważne podczas terapii jodem promieniotwórczym jest stosowanie się do zaleceń lekarskich. Terapia ta jest bezpieczna, zarówno dla pacjenta jak i jego otoczenia, jednak należy pamiętać, by kilka dni po przyjęciu izotopu promieniotwórczego unikać bliskich kontaktów z kobietami w ciąży i małymi dziećmi.

Najważniejszym wskazaniem do operacji tarczycy w przypadku choroby Gravesa Basedowa jest współistnienie guzków tarczycy budzących czujność onkologiczną. Zabieg operacyjny jest również preferowany w przypadku występowania ciężkiej orbitopatii tarczycowej lub dużego wola w przebiegu choroby Gravesa Basedowa. Operacja polega na całkowitym lub częściowym usunięciu tarczycy. Następstwem tego zabiegu jest konieczność przyjmowania hormonów tarczycy doustnie do końca życia.

Poza leczeniem objawów nadczynności tarczycy niezwykle istotna jest terapia orbitopatii tarczycowej. Skuteczne leczenie nadczynności tarczycy może spowodować zatrzymanie postępu orbitopatii tarczycowej, nierzadko jednak konieczne jest leczenie dodatkowe. Polega ono głównie na przyjmowaniu glikokortykosteroidów. Leczenie orbitopatii tarczycowej jest terapią wieloetapową i nierzadko wymaga ścisłej współpracy endokrynologa i okulisty. Należy pamiętać, ze czynnikiem wyjątkowo nasilającym orbitopatię tarczycową jest palenie papierosów, dlatego jeśli w przebiegu choroby Gravesa Basedowa wystąpi orbitopatia należy jak najszybciej zrezygnować z palenia tytoniu i zgłosić się do lekarza, ponieważ nieleczona może doprowadzić do utraty wzroku.

Leczenie farmakologiczne choroby Gravesa Basedowa znosi objawy nadmiaru hormonów tarczycy pozwalając na uzyskanie remisji. Stężenie przeciwciał anty-TRAB ulega normalizacji już po ok. 6 miesiącach, co świadczy o normalizacji funkcji tarczycy. Terapię należy jednak kontynuować zgodnie z zaleceniami lekarza, bo tylko odpowiednio długie leczenie pozwoli na całkowity powrót do zdrowia.

Powrót do spisu treści